İsrail-İran Savaşı: ABD savaşa katılır mı?

Akademisyen Dr. Abdullah Erboğa, İsrail-İran tansiyonunda ABD’nin pozisyonunu ve bu durumun mümkün tesirlerini AA Tahlil için kaleme aldı.

***

13 Haziran’da başlayan İsrail atakları sonrasında merak edilen konuların başında ABD Başkanı Donald Trump ve ABD’nin nasıl bir tavır takınacağı geliyor. İsrail’in güvenliği sorunu 1948’den bu yana ABD dış siyasetinin temel önceliklerinden biridir. Liderlerin bu duruma farklı yaklaşımları olsa da İsrail’in savunulması maksadından taviz verilmediği görülür.

İsrail’in 7 Ekim sonrasında Gazze’de başlattığı soykırıma dahi yüksek seviyede dayanak veren ABD idareleri, Orta Doğu’daki istikrarsızlığın genişlemesine de taban hazırlamıştır. Bununla birlikte gün geçtikçe Lider Trump’ın izolasyonculuğu merkeze alan ve tek taraflı olarak Amerikan üstünlük stratejisine dayalı dış siyaset stratejisiyle alışılageldik İsrail güvenliği önceliği ortasında farklılıklar oluşmaya başlamıştır. İsrail bir taraftan ocak ayında Hamas ile varılan muahedenin kademelerine ve içeriğine sadık kalmazken öbür taraftan bölgedeki saldırgan tavrını devam ettirerek ABD’yi peşinden sürüklemeye çalışmıştır. Hakikaten, Netanyahu hükümeti İran’a yönelik kapsamlı atakları ABD’nin dayanağını almadan sürdürmenin epeyce güç olduğunu ismi üzere biliyor.

İsrail’in askeri kapasitesi

Aslında Trump’ın ABD’yi memleketler arası sistemdeki istikrarsızlıklardan ve tansiyonlardan uzak tutarak izole eden ve oluşan maliyetleri bölgesel aktörlerin üzerine yıkmaya çalışan yaklaşımı İsrail-İran savaşında da kendini gösteriyor. Bu bakımdan, Trump’ın bir tutarlılık içerisinde hareket ettiğini söylemek mümkün. Trump’ın savaşın altıncı gününde “Orta Doğu’daki bir çatışmaya katılmak istemiyorum.” açıklamasını yapması tam olarak bu perspektifi açıklıyor. Her ne kadar ataklarda İsrail’e başta istihbarat ve kolaylaştırıcı askeri dayanaklar sunsa da tam olarak savaşa katılmaktan kaçınan Trump idaresi bu manada İsrail’in de reaksiyonunu çekmiş durumda. Münasebetiyle, İsrail’in İran’da rejim değişikliği ve nükleer kapasitenin yok edilmesi merkezli amaçlarıyla Trump’ın İran’a diz çöktürmeyi ve nükleer muahedeye zorlamaya çalışan yaklaşımı ortasında bir tansiyon yaşandığını söylemek mümkündür.

İsrail’in taarruzları ve İran’da yol açtığı tahribat elbette Trump’ın elini güçlendiriyor ve ABD’nin maliyete bulaşmadan İran’ı dizginlemesine fırsat aralıyor. Lakin İsrail’in stratejik gayesini tam olarak gerçekleştirmeden müzakere masasının kurulmasını istemediği de aşikar. Nükleer tesislerin vurulması ve İran füzelerine karşı korunmanın fakat ABD askeri kapasitesinin harekete geçmesiyle mümkün olduğunun şuurunda olan Netanyahu hükümeti ABD’yi bir halde savaşa sürüklemek istiyor.

Nitekim, hem atak hem de savunma manasında İsrail’in uzun vadeli olarak savaşı sürdürme imkan kabiliyeti pek muhtemel değildir. Örneğin, dağın içinde yerin 81 metre derinliğinde kurulan Fordo Nükleer Tesisi fakat ABD’ye ilişkin B2 bombardıman uçaklarından atılacak ve 60 metre derinliğe nüfuz edebilen GBU-57A/B bombaları ile vurulabilir. Bu kapasite İsrail’de mevcut değildir. Münasebetiyle, İran nükleer tesislerini ABD savaşa katılmadan vurabilmek imkansızdır. Nitekim, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in İran nükleer tesislerinin hiç ziyan görmediğine işaret eden açıklaması da bu gerçeği yansıtıyor.

Savunma manasında da İsrail’in ABD’ye muhtaçlığı savaş ilerledikçe artıyor. Çünkü İsrail, İran’ın Tel Aviv, Hayfa ve öbür kentleri gaye alan balistik ve hipersonik füzelerini durdurabilmek için katmanlı hava savunma sistemlerindeki stoklarını tüketmeye başladı. Bu noktada İsrail, İran’ın füze dalgalarına karşı koyabilmek ismine ABD’nin mühimmat ve askeri takviyesine muhtaçlık duyuyor.

ABD savaşa katılır mı?

ABD’nin savunma manasında İsrail’e takviye verdiği ve bu mevzuda Tel Aviv idaresini yalnız bırakmayacağı biliniyor. Lakin akın boyutuna katılması konusunda tartışmalar devam ediyor. Şayet Trump, İran’ın istediği noktaya gelmemekte ısrar ettiğini ve füze hücumlarına devam ettiğini görürse operasyona yeşil ışık yakabilir. Gerçekten, Trump’ın hücum planını onaylaması lakin hücum buyruğunu şimdi vermemesi de tam olarak buraya işaret ediyor. Aslında ABD savaşa katılmadan İran’dan istediğini almaya çalışıyor. Hasebiyle, Orta Doğu’ya kaydırılan uçak gemileri ve askeri kapasiteyi İran’ı caydırmak ve müzakere masasına oturtmak için kullanmaya çalışan ABD için savaşa katılmak ikinci bir seçenek olarak duruyor. Lakin ABD’nin çerçevesini belirlediği halde kurulacak masaya İran’ın yanaşmaması durumunda savaşa katılması kaçınılmaz olacaktır. ABD’nin savaşa katılması durumunda ise bir öbür tartışma konusu gündeme geliyor. İran’da rejim değişikliği mümkün mü?

Rejim değişikliği mümkün mü?

ABD’nin savaşa katılmasının Orta Doğu’daki istikrarsızlığı artırıcı bir gelişme olacağı elbet. ABD’nin savaşa katılmasıyla İran’da bir rejim değişikliği olması beklentisi için İsrail ve ABD’nin daha evvel müdahil olduğu alanlarda nasıl bir tablonun ortaya çıktığına bakmak gerekiyor. Örneğin, İsrail’in 1982 Lübnan Savaşı sonrasında nizam kurmak bir yana ülkenin tam bir kaosa sürüklendiği biliniyor. Kaldı ki İsrail yok etmek ve yıkmak üzerine kurulu bir zihniyetle hareket ettiğinden onun için kıymetli olan gücün parçalanması ve devletlerin kendi iç istikrarsızlığında kaybolması amacına dayanıyor. Öte yandan, ABD’de daha evvelki Afganistan ve Irak müdahaleleri sonrasında iki ülkede de rejim değişikliği sonrasının makus yönetilmesi ve yeni sistem inşa edilememesi üzere durumlardan ötürü başarısız devlet pozisyonuna düşmüşlerdir. Hakikaten Afganistan’da Taliban idaresi geri gelmiş, Irak’ta ise lakin ABD’nin askeri olarak çekilmesinden sonra kısmı bir istikrar sağlanabilmiştir.

Buradan hareketle İsrail ve ABD’nin müdahil olduğu alanlarda geriye yalnızca yıkım ve kaos bırakmaları İran için de gibisi bir fotoğrafın ortaya çıkabileceği ihtimalini güçlendiriyor. Her ne kadar İran sosyolojisinde rejim zıtlığı yüksek seviyede olsa da sonuçta vatanlarının İsrail ve ABD işgaline uğramasını da kabul etmeleri mümkün değildir. Hasebiyle, İran toplumundaki rejim aksiliğini geniş bir işgal kabulü olarak okumak son derece yanlıştır. ABD ve İsrail’in, İran lideri Ayetullah Ali Hamaney’e muhtemel bir suikast düzenlemesi içerideki konsolidasyonu artırabilir. Hamaney’in tıpkı devrik başkan Beşşar Esed üzere ülkeyi terk etmesi ise mevcut kurallarda pek mümkün değildir. İsrail ve ABD’nin rejim sonrasına büsbütün hazırlıksız olması, İran toplumsal yapısının milliyetçi refleksleri ve rejimin kendisi ile ülke güvenliğini bütünleştiren yapısı dışarıdan bir müdahale ile rejim değişimini güçleştiriyor. ???????

[Dr. Abdullah Erboğa Akademisyendir.]

*Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editoryal siyasetini yansıtmayabilir.

About The Author

admin

See author's posts