Çağdaş hayatın getirdiği risklere karşı 7 temel teklif

‘Beyin sıhhati, ömür kalitesinin anahtarıdır’

İSTANBUL, – BEYİN yalnızca niyet ve hislerin değil; hareket, hafıza, hormonlar, bağışıklık ve metabolizma dahil olmak üzere tüm sistemlerin idare merkezi. Beyin sıhhatini müdafaanın sırf nörolojik hastalıkların önlenmesi değil, tıpkı vakitte kaliteli bir ömrün sürdürülebilmesi için de kritik ehemmiyet taşıdığını belirten İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, çağdaş ömrün getirdiği risklere karşı tekliflerde bulundu. Prof. Dr. Bilgin Topçuoğlu’na nazaran, beyin sıhhatini müdafaada fizikî aktivite, beyin dostu beslenme, kaliteli uyku, gerilim idaresi, dijital detoks, zihinsel aktivite ve damar sıhhatini korumak tesirli oluyor.

İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, 22 Temmuz Dünya Beyin Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada beyin sıhhatinin değerini vurguladı.

‘SAĞLIKLI BİR BEYİN, KARAR VERME MARİFETLERİNİ GÜÇLENDİRİR’

Beyin sıhhatinin genel sıhhatimizin ve ömür kalitemizin temel taşlarından biri olduğunu kaydeden Prof. Dr. Bilgin Topçuoğlu, “Çünkü beynimiz sadece niyetlerimizi ve hislerimizi değil; hareketlerimizi, hormonlarımızı, hafızamızı ve hatta bağışıklık sistemimizin düzenlenmesini bile denetim eder. Beyin, bedenin idare merkezidir. Tüm organların işleyişi beynin denetimi altındadır. Zihinsel ve duygusal istikrar burada başlar. Sağlıklı bir beyin; gerilimle başa çıkmayı, odaklanmayı ve karar verme maharetlerini güçlendirir. Hafıza ve öğrenme için kritiktir. Beynin sağlıklı kalması, ileri yaşlarda Alzheimer ve öteki demans cinslerinden korunma talihi sunar. Uyku, beslenme ve hareketle direkt bağlantılıdır. Beyin, kaliteli uyku ile kendini onarır, istikrarlı beslenme ile beslenir ve antrenmanla genç kalır” diye konuştu.

NÖROLOJİK HASTALIKLARIN GLOBAL ARTIŞINDA YAŞLANMA ETKİSİ

Nörolojik hastalıkların artış suratının nüfusun yaşlanmasıyla birlikte paralellik gösterdiğini söz eden Prof. Dr. Bilgin Topçuoğlu, “1990-2021 yılları ortasında nörolojik hastalıkların yol açtığı hastalık yükü (DALY), 375 milyondan 443 milyona çıktı yani toplam yük yüzde 18 arttı. Lakin yaşlanma ve nüfus artışı tesirinden arındırıldığında DALY oranları yaklaşık yüzde 30 azaldı. Bu artış temelde demografik nedenlerden kaynaklanıyor yani daha fazla insan, daha uzun yaşıyor. Yaş ve demografiyi dikkate alırsak, nörolojik hastalıklara bağlı DALY oranlarında yaklaşık yüzde 27, mevt oranlarında da yüzde 34 azalma görüldü. Ayrıyeten yaşa nazaran standardize edilmiş DALY oranlarında öne çıkan düşüşler, tetanozda yüzde 93, menenjitte yüzde 62, inmede yüzde 39 oranında düşüş görüldü. Yani kişi başına riskin azaldığını lakin nüfus yaşlanıp büyüyünce toplam yükün arttığını söylemek mümkündür” dedi.

GÜNÜMÜZ KOŞULLARI BEYİN SIHHATİNİ NASIL ETKİLEDİ?

Günümüz kaidelerinin beyin sıhhati üzerindeki tesirlerine işaret eden Prof. Dr. Bilgin Topçuoğlu, bunları şöyle açıkladı:

Nüfusun Yaşlanması: Parkinson, demans, inme üzere hastalıklar yaşla birlikte artıyor.

Çevre Kirliliği & Toksinler: Hava kirliliği, ağır metaller, pestisitler beyin yaşlanmasını hızlandırıyor, nörodejeneratif hastalıklara katkıda bulunuyor.

Metabolik Sorunlar: Diyabet, obezite, yüksek tansiyon sonlara ziyan veriyor, nöropati ve inme (stroke) riskini artırıyor.

Modern Ömür Şekli: Gerilim, sedanter ömür ve çevresel toksinler uzun vadede beyin sıhhatini zayıflatıyor.

İlerlemiş Teşhis & Kayıtlar: Nörolojik hastalıkların tanısı daha yaygın, kayıtlara düşme oranları arttı.

Bölgesel Eşitsizlik: Düşük-orta gelirli ülkelerde beyin sıhhatine erişim, bakım ve tedbire çok daha sınırlı

‘TEKNOLOJİNİN BEYİN SIHHATİNE TESİRLERİ ÇOK YÖNLÜ’

Teknolojinin beyin sıhhatine tesirinin çok istikametli olduğunu belirten Prof. Dr. Bilgin Topçuoğlu, “Teknolojinin hem gözetici ve düzgünleştirici tesirleri var hem de ziyan verici risklerinden bahsedilebilir. Teknoloji erken teşhis ve tedavi, nörorehabilitasyon ve halk sıhhati alanında pek çok takviye sunuyor. Erken teşhis ve tedavi alanında yapay zeka ve nörogörüntüleme teknolojileri (fMRI, PET) Alzheimer, Parkinson, epilepsi üzere hastalıkların çok daha erken fark edilmesini sağlıyor. Akıllı saatlerde motor sürat, tremor takibi üzere dijital biyobelirteçler, hastalık progresyonunu izlemeyi kolaylaştırıyor. Nörorehabilitasyon alanında sanal gerçeklik (VR) ve robotik aygıtlar felç sonrası rehabilitasyonda beyin plastisitesini artırıyor. Elon Musk’ın Neuralink’i üzere uygulamalar, Brain-Computer Interfaces (BCI) ağır felçli hastalara hareket ve bağlantı kabiliyeti kazandırıyor. Teknoloji halk sıhhati açısından da kıymetli faydalar sağlamaktadır. Taşınabilir sıhhat uygulamaları (uyku, gerilim takibi), meditasyon aplikasyonları (Headspace, Calm) bireylerin farkındalığını artırıyor. Erişim kolaylığı kıymetli avantajlar sağlamaktadır. Uzaktan nöroloji hizmetleri (telemedicine) bilhassa pandemi sonrası yaygınlaştı” diye konuştu.

TEKNOLOJİ, BEYNİ TEMBELLEŞTİRİYOR MU?

Teknolojinin negatif tesirlerine değinen Prof. Dr. Bilgin Topçuoğlu, “Aşırı ekran mühleti, dikkat dağınıklığı ve uyku bozukluğu sıkıntılarına yol açıyor. Toplumsal medya bağımlılığı, gençlerde anksiyete ve depresyon üzere meselelere neden oluyor. GPS ve dijital hafıza, bilişsel tembelleşme riski doğurmaktadır. Beynin tembelleşmesi derken aslında şu kastediliyor. Bilişsel yükün azalması: GPS kullanırken istikamet bulma yetimizin zayıflaması. Hafıza kullanımının azalması: Telefonlar sayesinde numara ezberlememek. Daima kolay erişim: Her bilgiye Google’dan bakmak, araştırma-öğrenme süreçlerini kısaltmak. Bu örnekler hakikaten de kimi beyin bölgelerinin daha az çalışmasına yol açabiliyor. Örneğin hipokampus (mekansal bellek), prefrontal korteks (yürütücü işlevler) üzerindeki aktivite, GPS kullanımına alışıldığında azalma eğiliminde olabiliyor. Fakat bu, kalıcı bir tembelleşme değil; kullanılmadığında zayıflayan bir “kas” üzere düşünebilirsiniz” sözlerini kullandı.

BEYİN SIHHATİNİ KORUYAN 7 ÖNERİ

Beyin sıhhatinin yalnızca Alzheimer ve inmeden korunmak değil, tıpkı vakitte ruhsal dengeyi, üretkenliği ve hayat kalitesini de sürdürmenin temeli olduğunu belirten Prof. Dr. Özgür Bilgin Topçuoğlu, “Modern çağın riskleri karşısında önleyici sıhhat davranışlarını benimsemek hiç olmadığı kadar önemlidir” diyerek beyin sıhhatini korumak için tekliflerini de şöyle sıraladı:

Fiziksel Aktivite: Haftada en az 150 dakika orta seviyede antrenman yapılmalı.

Beyin Dostu Beslenme: Akdeniz tipi diyet tercih edilmeli; omega-3, antioksidanlar ve sağlıklı yağlar öne çıkarılmalı.

Kaliteli Uyku: Her gece 7-9 saat uyku alınmalı; ekranlar uyumadan en az 1 saat evvel kapatılmalı.

Stres İdaresi: Meditasyon, nefes idmanları ve toplumsal dayanak ile gerilim denetim altına alınmalı.

Dijital Detoks: Bildirimler kapatılmalı, gün içinde “ekransız zaman” uygulanmalı.

Zihinsel Aktivite: Yeni şeyler öğrenmek (dil, enstrüman), satranç üzere oyunlarla beyin faal tutulmalı.

Damar Sıhhatine Dikkat: Hipertansiyon, diyabet ve kolesterol tertipli takip edilmeli.

About The Author

admin

See author's posts